Petar Džadžić, jedan od najistaknutijih kritičarskih glasova druge polovine 20. veka, posvetio je značajnu studiju Veliboru Gligoriću, istražujući genezu njegovog kritičkog angažmana. Ova studija naglašava kako je Gligorićeva kritika često delovala pogubno za srpsku književnost. Njegov rad je, kako se navodi, bio obeležen usponom u karijeri zahvaljujući rukopisu Živomira Mladenovića, koji je bio marginalizovan uprkos značajnim doprinosima srpskoj književnoj nauci.
Živomir Mladenović, kao autor udžbenika „Srpski realisti“, koji je postao jedan od najpoznatijih i najcenjenijih udžbenika u Srbiji, bio je suočen sa nepravdom koja ga je pratila tokom čitave karijere. Njegov rad je bio potisnut od strane Gligorića, koji je uživao ugled i moć u srpskoj akademskoj zajednici, često donoseći presude koje su negativno uticale na mnoge autore i dela.
Džadžić analizira Gligorićevo kritičko delovanje, ukazujući na „nezajažljivu osvetoljubivost“ koja se očitovala kroz potiskivanje i omalovažavanje osnivača moderne srpske kritike, kao što su Jovan Skerlić i Bogdan Popović. Ova dinamika je, prema Džadžiću, rezultat ličnih frustracija i želje za osvetom zbog negativnih kritika koje su Mladenović i njegov otac ranije primili.
Osim Džadžića, slične analize su izneli i drugi kritičari, poput Nikolaja Timčenka, koji su primećivali razliku između Gligorićeve pozicije kao vrhovnog kritičara i stvarnih rezultata njegovog dela. Timčenko je uočio da je Gligorić često bio prepoznat kao autoritet, iako su njegovi sudovi o književnosti bili diskutabilni.
Uprkos njegovim uspesima, Gligorić je, tokom svoje karijere, često donosi presude koje su naštetile srpskoj književnoj sceni. Njegova moć je bila zasnovana na pozicijama koje je zauzimao, uključujući članstvo u akademijama i žirijima, gde je imao značajan uticaj na književne kanone.
Sudbine Gligorića i Mladenovića su se prepletale, obojica su radili pod okriljem SANU. Mladenović je, suočen sa preprekama i potiskivanjem, nastavio da se bavi naučnim radom, objavljujući svoja dela i doprinosići srpskoj književnoj nauci. Njegov rad je postao prepoznat tek u kasnijim decenijama, kada su se oko njega okupili novi kritičari koji su uočili vrednost njegovog doprinosa.
Mladenović je bio žrtva političkih i ideoloških pritisaka, što je uticalo na njegovu mogućnost da se afirmiše u tadašnjem društvu. Njegov antikomunizam i lojalnost prema zemlji su ga stavili u nepovoljan položaj u poređenju sa Gligorićem, koji je bio blizak tadašnjem režimu.
Džadžićeva studija, kao i analize drugih kritičara, dovode u pitanje Gligorićevo mesto u srpskoj književnoj istoriji. Iako je bio viđen kao autoritet, s vremenom se pokazalo da su njegovi sudovi često bili selektivni i pristrasni, što je dovelo do negativnih posledica po srpsku književnost.
U trenutku kada su Džadžićevi radovi objavljeni, postalo je jasno da je Gligorić bio fokusiran na negiranje i omalovažavanje drugih kritičara, čime je dodatno narušio svoj kredibilitet u očima budućih generacija. Njegovo delo se takođe preispituje kroz prizmu Mladenovićevog stvaralaštva, koje je konačno dobilo zasluženu pažnju.
Kroz ovu analizu, postavlja se pitanje kako će istorija vrednovati radove i živote ovih dvaju istaknutih figura srpske književnosti. Džadžićeva studija predstavlja važan korak ka razumevanju kompleksnosti srpske književne kritike i njenih aktera, koji su često bili uhvaćeni u zamke ideoloških borbi i ličnih rivalstava.
