Veliki petak u pravoslavlju predstavlja jedan od najznačajnijih dana tokom Vaskršnje sedmice, jer označava dan Hristove muke, smrti i njegovog silaska u Ad. Ovaj dan je vreme duboke molitve i posta, ali i trenutak kada vernici na poseban način doživljavaju Hristovu žrtvu kroz bogosluženje i iznošenje plaštanice.
Plaštanica, koja simbolizuje telo Hristovo, ima posebno značenje u crkvenoj tradiciji. Na Veliki petak, iznose se iz oltara, što simbolizuje položaj tela Gospoda Isusa Hrista nakon što je skinut sa krsta i stavljen u grob. Ova plaštanica se postavlja na sredinu hrama, gde vernici imaju priliku da se molitveno poklone, celivaju je i u tišini razmišljaju o žrtvi koju je Hristos podneo za spasenje čovečanstva.
Pravilno provlačenje ispod plaštanice podrazumeva da vernik, nakon što priđe plaštanici, klekne, pomoli se i celiva plaštanicu, a zatim se, s dubokim poštovanjem, provuče ispod nje. Ovaj čin simbolizuje prelazak iz sveta smrti u svet života, podsećajući na to da je kroz smrt i vaskrsenje Hristovo došlo spasenje čovečanstva. Takođe, vernik, provlačeći se ispod plaštanice, pokazuje svoju spremnost da se spasi kroz Hristovu žrtvu, verujući da je kroz tu žrtvu pobedila smrt.
Prema zvaničnim izvorima Srpske pravoslavne crkve, iznošenje plaštanice obično se vrši u popodnevnim časovima, nakon službe Carskih časova. Vreme ovog čina može se razlikovati od crkve do crkve, zavisno od lokalnih tradicija i rasporeda bogosluženja. U većini srpskih crkava, plaštanica se iznosi između 14:00 i 17:00 časova. Na primer, u Sabornoj crkvi u Kragujevcu, iznošenje plaštanice počinje u 16:00, dok u Beogradu obično počinje u 17:00.
Sa druge strane, praksa iznošenja plaštanice u Bugarskoj je nešto drugačija. U mnogim bugarskim pravoslavnim crkvama, plaštanica se iznosi već u prepodnevnim časovima, često oko 11:00 ili 12:00, što je deo specifične liturgijske tradicije ove zemlje. Ovo ranije iznošenje plaštanice omogućava vernicima da na miru obeleže ovaj važan trenutak i posvete se molitvi u tišini pre nego što nastupi veče i trenutak vaskrsenja.
Nakon molitve, sveštenici se provlače ispod plaštanice, a potom i vernici. Ovaj čin je prilika da se vernici još dublje povežu sa Hristovom žrtvom. Mnoge crkve u Srbiji organizuju molitve koje traju do večernjih časova. Iznošenje plaštanice nije samo obeležavanje Hristove smrti, već i trenutak kada se vernici duhovno pripremaju za praznik Vaskrsenja.
Ovaj trenutak tišine i duboke molitve u hramovima širom Srbije svesno je obeležen, s vernicima koji dolaze da se poklone plaštanici i da se u molitvi približe Hristovoj žrtvi. Sve to se dešava u iščekivanju trenutka vaskrsenja, simbolizujući pobedu života nad smrću. Ova bogosluženja podsećaju pravoslavne hrišćane na snagu Hristove ljubavi i njegovu ulogu kao Spasitelja sveta. Njegovo vaskrsenje donosi nadu, svetlost i spasenje svakom čoveku.
S obzirom na duboku teološku i duhovnu težinu ovog trenutka, vernici širom Srbije sa poštovanjem i verom dolaze da se poklone plaštanici, pripremajući se za najveći hrišćanski praznik – Vaskrsenje Gospoda našeg Isusa Hrista. Na Veliki petak, strogi post bez ribe i ulja, kao i poželjno ne jedenje ničega, ukazuje na težinu ovog dana i značaj koji ima za pravoslavne vernike.
Plaštanica se iznosi tokom pojanja stihovnjih stihira na večernjem bogosluženju Velikog Petka i postavlja na poseban sto uz Jevanđelje na sredini hrama. Na Veliki četvrtak, poglavar Srpske pravoslavne crkve najavio je proslavu Hristovog Vaskrsenja u Pećkoj patrijaršiji, uprkos preprekama, poručujući da bez Boga nismo ništa, a s Njim postajemo učesnici večnog života. Ovaj dan je prilika za duboko duhovno preispitivanje i pripremu za radosti Vaskrsenja.
