Izložba pod nazivom „S kraja na kraj Imperije“ otvorena je u Narodnom muzeju Srbije i predstavlja spomenik „Put rimskog viteza“ posvećen Marku Ulpiju, konjičkom oficiru u rimskoj vojsci. Spomenik je slučajno otkriven u leto 2020. uz put ka deponiji Vinča, ukraden, ali kasnije vraćen. Autori izložbe, dr Adam Crnobrnja i mr Veselinka Ninković, predstavili su ovaj jedinstveni spomenik i postavili 10 tabli sa studioznim uvidima u njegovu istoriju.
Marko Ulpija potiče iz Italije, gde je rođen u bogatoj porodici konjanika. Službovao je u rimskoj vojsci na različitim mestima, uključujući Kapadokiju, Arabiju, Cezarijensis i Panoniju, gde je bio na samoj granici. Spomenik je jedinstven jer je korišćen tokom tri različita perioda pre nego što je otkriven – kao baza za statuu tokom I veka, zatim je na njemu uklesan natpis o Marku Ulpiju krajem II veka, a kasnije je korišćen kao građevinski materijal.
Spomenik je otkriven na deponiji Vinča, iako nije sa tog mesta poticao. Nakon detaljnog istraživanja, ustanovljeno je da je originalno pronađen na prostoru arheološkog nalazišta Ošljane, gde se nalazilo imanje rimskog veterana. U poslednjih pet godina deponija je prekrila ovaj zaštićeni arheološki lokalitet. Spomenik je višestruko odlikovan za hrabrost u pohodima careva Marka Aurelija i Lucija Vera, komandujući različitim vojnim jedinicama.
Crnobrnja ističe važnost zaštite arheološkog blaga i naglašava da su dela kriminalci koji pustoše nalazišta. Arheološko nasleđe je po zakonu u državnoj svojini, a svako ko ga prisvoji počinio je krivično delo. Srećom, ovaj spomenik je vraćen uz pomoć medija i policije, ali mnogi slični eksponati nestaju nepovratno.
Na izložbi „S kraja na kraj Imperije“ posetioci mogu saznati više o fascinantnoj priči o Marku Ulpiju i njegovom spomeniku, kao i o značaju arheološkog nasleđa i borbi protiv krađe i uništavanja kulturnih artefakata. Spomenik „Put rimskog viteza“ će nakon izložbe biti izložen na stalnoj postavci arheologije u atrijumu Narodnog muzeja, kako bi se posetioci mogli upoznati sa bogatom istorijom i kulturom rimskog carstva.
