Karaburma – mračna tajna Beogradskog gubilišta
Svaki dan hiljade Beograđanki i Beograđana prolazi Bulevarom despota Stefana ne sluteći da se na uzvišici kraj Pančevačkog mosta krije strašna tajna. Ovo mesto bilo je zvanično državno stratište na kome su izvršavane smrtne kazne od sredine devetnaestog veka do 1903. godine.
Beograd u devetnaestom veku, posebno u drugoj polovini, doživljavao je razvoj na Terazijskom grebenu, dok se spuštao na reke Savu i Dunav. U centru grada živela je nova srpska elita i činovnici, dok su siromašniji živeli na periferiji, uz reke gde je bujala industrija. Karaburma, deo današnjeg Beograda, bio je mesto gde su se izvršavale smrtne kazne. Neravna zemlja ukazivala je da su tu zakopani oni nad kojima je izvršena smrtna kazna.
U to vreme, javna egzekucija u Beogradu bila je događaj sličan prazniku. Beogradske novine objavljivale su fotografije osuđenika, presudu i vreme izvršenja kazne, privlačeći stotine, pa čak i hiljade građana koji bi došli da prisustvuju streljanju. Pucanj kojim bi bio okončan život osuđenika označavao bi kraj „predstave“, nakon čega bi masa odlazila kući, srećna što se niko od njih nije našao na tom mestu. Javna pogubljenja smatrana su vrstom preventivnog delovanja kako bi se odvratili potencijalni počinioci krivičnih dela.
Međutim, neki su se protivili ovakvim javnim egzekucijama. Tasa Milenković, prvi učeni srpski policajac, u svojoj knjizi „Tasin dnevnik“ ističe da je to bio oblik linča, a ne pravedne kazne. Predlagao je da se izvršenja kazni obave u zatvorenom prostoru, bez prisustva mase ljudi koji bi mogli da se identifikuju sa osuđenikom.
Karaburma je tokom vremena postala avetinjsko groblje, sa kostima zločinaca zakopanim bez imena, prezimena ili godina rođenja i smrti. Neke izuzetke su činili slučajevi kada je porodica postavljala obeležje na grob ubijenog člana. Mesto je postalo deo sujeverja u Beogradu devetnaestog veka, gde se reč „Karaburma“ tumačila kao sudbina zločinaca i prestupnika.
Legenda kaže da je Karaburma bila zahvaćena olujom nakon pogubljenja četrnaest zaverenika protiv kneza Mihaila Obrenovića 1868. godine, dok je narod verovao da je grom pogodio njihov grob kao božju kaznu. Nakon tri decenije, na istom mestu je izgrađena prva beogradska kafilerija, postavljajući novo, strašno poglavlje u istoriji Karaburme.
U svojoj knjizi „Tasin dnevnik“ Tasa Milenković opisuje čudne slučajeve koji su se događali na gubilištu, poput džeparoša koji bi pretresali džepove posmatrača tokom egzekucija ili žena koje bi se borile za komadiće užeta kojima je bio vezan osuđenik. Ove priče pružaju uvid u mračnu prošlost Karaburme i strašne događaje koji su se odigravali na tom mestu.
Karaburma je postala simbol straha i misterije, ali i mesto gde su proganjani pronašli svoj kraj. Kroz ove priče, saznanja o Karaburmi postaju deo istorije Beograda i podsećaju nas na mračne i tragične događaje koji su se odigrali na ovom mestu.
